Plaklar Tozlu Raflardan İniyor

Plaklar

Nostaljiyi seven biri olarak ben bu yazıyı yazmada sanırım biraz geç kaldım. Dijitalleşme adı altında günümüzde plakları az görür olduk. Ben hala plakların neden yavaş yavaş kaybolduğunu anlamış değilim. Nedeni ise analog olarak kaydedilen bir müzik en iyi analog bir cihaz ile dinlenmesidir. Bu cihazlar pikap veya gramafon'dur. CD, telefon ve bilgisayarımızdan dinlediğimiz dijital formatlar seslerin sıkıştırılmış ve kalite açısından kayba uğramış halidir. Dijitalleşme bize dinleme kolaylığı sağlarken, gerçek sesleri unutmamıza neden oluyor. Kim istemez ki bir sanatçının sesini ve hatta südyodaki tıkırtıları bile aynen kaydeden orjinal bir sesi.
Benzetme yapacak olursak; bir şarkıyı plak ile dinlemek denize kendi gözünle bakmak ise, dijital dinlemek aynı denize fotoğraf ile bakmaktır.

Vinyl

 Maddeleri oluşturan moleküllerin titreşmesi ile ses dalgaları oluşur. Titreşimler de ses dalgalarını oluşturur. İnsan kulağını düşündüğümüzde bu bahsettiğim ses dalgaları kulak zarını titreştiğinde işitme fiili gerçekleşmiş oluyor. Analog ile dijital arasındaki fark buradan geliyor. Analog kelime anlamı benzer, eş olarak sözlükte bulabilirsiniz. Stüdyoda kaydedilen orjinal ses kaydının formu aşağıdaki 1 numaralı grafikteki gibi oluyor. Plaklar ile analog kayıt yapıldığında bu ses dalga formu 2 numaralı grafikteki gibi korunmuş oluyor. Dijital ses kaydına geldiğmizde aynı forma yakın ama 3 numaralı grafikteki gibi kırılımlar ve kayıplar oluyor. Dijital kayıt alındığında biraz ses kalitesinden ödün vermiş oluyoruz. Kulağımız dijital seslere alıştığı için bu farkı anlamak ilk başta zor oluyor.

Analog ve dijital

Peki plaklar nasıl ses çıkarıyor?
Müzik kaydı yapılırken oluşan titreşimleri bir iğne yardımıyla boş plağın üzerine kazınıyor. Dinlerken de pikap veya gramafonun iğnesi plağa kazınan çizgilerden ilerliyor. Bu çizikler üzerinde iğne ilerlerken çiziğin şekline göre plakçaların diyaframını titreştiriyor ve ses çıkıyor. Basitçe plakların çalışma sistemi budur. Bu sayede araya hiçbir dijital aracı girmemiş oluyor. Aşağıdaki fotoğrafta ses kaydı yapılırken plakların üzerine kazınan çizgileri mikroskobik olarak görebilirsiniz. Biz onu gözümüzle sadece tırtıklı ve siyah yapısını görebiliyoruz.


Plak türleri nelerdir?
 33'lük, 45'lik ve 78'lik olarak 3 çeşit plak vardır. Bu fark pikap iğnesinin bir dakikada aldığı tur sayısındandır (Pikap, 33'lük bir plak çalarken iğnesi 1 dakika içinde 33 kez tam dönme yapar). Plakların atası olarak sayılan 78'lik plaklardan başlayayım. 78'lik plaklara taş plak denmektedir. İlk basılan plakların hepsi taş plaklardan oluşur. 4 dakika civarında ses kayıdı içerir, çok kırılgandır. Kırılgan olması nedeniyle saklaması zordur ve günümüze ulaşan çok az sayıda taş plak vardır. Taş plaklar sadece gramafonlarda çalar. Günümüzde üretilen pikapların hiçbiri direk taş plak çalmaz (iğne ucu değiştirilmesi lazım).

45'lik plaklar Tekli veya Easy Play(EP) olarak bilinir. Bu plaklar genelde 7 inç'lik (yaklaşık 17,5 cm) bir boyutu vardır. Ön ve arka yüzüne olmak üzere 2 şarkı kaydedilen bir plaktır. Bu plaklar küçük olmasından eskiden arabalarda bulunan plakçalarlarda kullanılmıştır. Günümüzde bulunması zorlaşmaya başlamıştır çünkü yeni basım plaklar genelde 33'lük Longplay olarak basılmaktadır.

33'lük plaklar Uzunçalar veya Long Play(LP) olarak bilinir. Bu plakların 12inç'lik (yaklaşık 30 cm) bir boyutu vardır. Boyutunun büyük olması bize üzerinde 12 şarkılık gibi dev bir albümü dinleyebilmemizi sağlar. Ticari olarak üreticiler için daha uygun olduğundan son basılan plaklar bu boyuttadır.

Pikap

Plakların baskı kalitesini ne belirler?
Burada plakların dijital kayıtlara göre daha kaliteli olduğunu belirttim, ama plakların da kendi içinde kalite sınıflandırması var. Plaklar 125 gram, 150 gram  ve 180 gram ağırlığı civarında üretilir. 180 gram ve daha fazla ağır gramajda daha kaliteli plaklar olarak belirtilir. Plak üzerindeki sesi duymamıza yarayan izlerin 180-200 gram plaklarda daha derin kesilebilmesinin ses kalitesini de olumlu yönde etkilediği söylenmektedir. Kaliteli plaklar daha iyi ses verebilir, çizilmelere ve kırılmalara karşı daha dirençli olur.

Bu yazımda kısaca, genel olarak plak ses kayıt kalitesinden, neden plak dinlenmesi gerektiğinden, plakların yapısı ve çeşitlerine kısaca bir göz atmak istedim. Umarım, pikap alıp plak dinlemeyi düşünenler için faydalı bir yazı olmuştur.



Ben Yusuf Arslan. Kısaca Acı bir kahve tadında blogunun yazarı, yüksek mühendis, posta pulu koleksiyoncusu, pikapların çoğu tozlu raflara kaldırılsa da plaksever ve yeni yerleri gezip görmeyi seven biriyim. Daha Fazlası

PAYLAŞ

BENZER YAYINLAR

SONRAKİ YAZI
« ÖNCEKİ YAZI
ÖNCEKİ YAZI
SONRAKİ YAZI »

12 Yorumlar

  1. Bunlara hayran olan tek ben değilmişim. (okuyucu gülüyor) Edebiyat öğretmenlerimden biri kendisinin plak koleksiyonu olduğunu ve müziğin dijital ortamlardan çok daha canlı olduğunu söylemişti. Bu yazınızla haklılığını anlıyorum.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Evet plak sevgisi olan kişiler hala var. :) Bu yazıyı pikap ve plak almaya ve bir yerden başlamak isteyen olur diye yazdım.Bu konuda eğer yazabilirsem daha fazla yazı yazmayı düşünüyorum.Çünkü internette bu konuda bilgi çok sınırlı ve copy paste tarzı yorumlar çok dolaşıyor.

      Sil
  2. Evde bir yığın 80 lerin plakları, rahmetli Zeki Müren başta olmak üzere bir çok sanatçının da Long Playleri var. Plakları kardeşlerimle zevklerimize göre paylaşmıştık. Ama pikap rahmetli annemin evinde kalmıştı, sonra ne oldu hiç bilmiyorum. Aklımdan geçiyor pikap almak. Heveslendim şimdi. Ne güzel anlatmışsın Yusuf oğlum. Detay bilgiye sahip değildim.
    Yusuf oğlum, okuduğun şiiri nihayet geçen hafta bir arkadaşımız bloğa koydu. Herkes çok beğendi, kutladılar. Bilgine :) Tekrar teşekkür ediyorum. Emeğine, sesine sağlık oğlum. Sevgilerimle :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Gerçekten elinde gizli bir hazine var Ece abla, hem maddi hem de manevi anlamı yüksek. Pikap alıp ben de yeni dinlemeye başladım. Elimde şu an 6 tane longplay plak var ve hepsi de yeni baskı. Eski plakların ses kalitesi günümüzde satılan çoğu plaklardan daha iyi. İkinci elden soruyorum, aşırı fazla fiyat söylüyorlar maalesef. Hatta çoğu plağı da bulamıyorum.
      Ece abla şiir gerçekten çok güzel olduğundan beğenilmiştir okumam. Kesinlikle kalemine sağlık. :) Selametle kal Ece abla :D

      Sil
  3. Plaklar zahmetliydi. Sonra teypler, kasetler çıktı. Şimdi ufacık aletlerin içine binlerce müzik parçası sığabiliyor. Zorlukla üretilen her şey daha kalitelidir. Bu bakımdan plaklardaki sesin kalitesi cızırtılı olsa da daha canlı gelir insana. Siz işin teknik boyutuyla anlatmışsınız. Bilgilendik:)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Pikaplar dijitale çok girmeden direk mekanik ses çıkaran aletler olduğu için gerçek sesi alabiliyorsunuz.Beğenmenize sevindim :)

      Sil
  4. Fena olmayan bir arşivimiz var bizim de. Son yıllarda hızlı bir artış gösteriyor, sevindirici.

    http://hafifmuzik.org/haber/plak-pazari-bu-yil-1-milyar-dolari-zorlayacak/

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Plak arşiviniz olması çok güzel. Evet, son zamanlarda plaklarda plaklarda artış gözlendi.Hatta eski basım bazı plaklar yavaş yavaş tekrar basılmaya başlandı.Ama bazılarının kalitesi düşük, çünkü dijital kopyadan basılıyor.

      Sil
  5. teknoloji ilerledikçe herşey özünü kaybediyor aslında.
    plak sevgisi deyipte es geçmemenin sonucu böyle faydalı bilgiler içeren bir yazı çıkıyor ortaya bilgilendirme için teşekkürler.

    YanıtlaSil
  6. Biz küçükken sadece bu imkanimiz vardi sonra kasetler çikti. Hala evimizde plaklar var.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Şimdi o evde duran plaklar çok değerli, en azından benim için :)

      Sil

Yazıma yorum yapabilmeniz için daha önceden hesabınızı seçmeniz gerekmektedir. Herhangi bir hesabınız yoksa anonim olarak da yorum yapabilirsiniz.