Osmanlı'da ilk modern posta teşkilatı 1840 yılında posta nezareti (bakanlık) adı altında kurulmuş. Aynı yılda ilk posta pulu Birleşmiş Krallık'ta kullanılmaya başlamıştır. Osmanlı devleti, ilk posta pulunun basımı ve kullanımı 1863 yıllarına dayanmaktadır. Tarihe bakıldığında Osmanlı devletinin bu konuda geç kaldığını düşünebilirsiniz, ama gerçek hiç te öyle değil. Asya'da yapışkan posta pulu basan ikinci
bağımsız ülke Osmanlı Devleti oldu (Rusya'dan sonra). İlk basılan pulun üstünde dönemin padişahı Sultan Abdülaziz'in tuğrası ve tuğranın altındaki hilalde "Devlet'i Aliye-i Osmaniyye" yazıyordu.
|
1893 yılında basılmış Osmanlı Puluna örnek
(Sade tasarımlı ve 2.Abdulhamit tuğralı )
Alt kısmında Fransızca olarak deux piastres (2 dolar) yazmakta |
1863’ten 1913 yılına kadar olan dönemde posta pulları üzerinde padişahların tuğraları yer almaktadır. Sadelik ve tekdüzenlik hakimdir. 1913 yılından itibaren Osmanlı pulları üzerinde mimarlık yapıtları görülmeye başlanmıştır. Osmanlı'nın son zamanlarında ekonomik bunalımlar ve savaşlar nedeniyle zor dönemler geçirdiğinden görkemli pullar basılamamıştır. Bir bakıma ülkenin durumu pullarına da yansımıştır. Bu nedenle, 1914 yılında bu durumu ortadan kaldırabilmek için posta pullarının görkemli olması ve dışarda basılmasına karar verilir.
14 Ocak 1914 yılında 5. Sultan Mehmet tarafından bastırılan 1. Londra Posta Serisi ile ilk İstanbul temalı Osmanlı posta pulları basılmaya başlamıştır. İngiltere'de basılan bu pulların nakışlarını Mimar Muzaffer Bey yapmıştır. Türkçe tezyini (süslemesi) Hattat Mehmet Bey gerçekleştirmiştir. Londra'nın Wilkinson matbaasında, o dönemin dünya pulları kalitesinde basılmıştır.
|
İmparatorluk basımı: 1880 (1) |
(1) Bu pul ülkenin adını ve değerini Arapça olduğu kadar batı karakterlerinde taşıyordu. Pul 1880 yılında basıldı. Uçları yukarıya doğru olan Arap elyazısıyla çevrilmiş Osmanlı İmparatorluğu Posta Servisi "Post of
Ottoman Empire" yazılı bir hilali içeriyordu. En alt kısmında batı
rakamıyla yazılı 20 rakamı ve paras (para) yazısı bulunmaktaydı. Orta
kısmındaki etiket üzerinde EMP: OTTOMAN (Osmanlı İmparatorluğu) çalışması vardı. İlk başta Dünya Posta Birliği ülkeleri içinde kullanılması planlanıyordu. Bu nedenle 1876'da 1890 yılına kadar imparatorluk yazılı değişik tasarımda posta pulları basıldı. Fakat sonraları resmi olarak yurt içi kullanımına da sunuldu.
|
4 dilli Osmanlı pulu (2) |
(2) Osmanlı çok uluslu bir imparatorluk olmasının etkisini bu pulda görebilirsiniz. Pulun üzerinde 4 farklı dilde "Doğu Rumeli" yazısı bulunmakta. Bu diller Türkçe, Fransızca, Yunanca ve Bulgarca'dır. Bu yazılar yazılırken Arap, Latin, Yunan ve Kiril alfabeleri kullanılmıştır.
|
Sürşajlı Osmanlı pulu (3) |
(3) Öncelikle pulculuk terimi olan
Sürşaj; bir sayının, kelimenin yerine geçmek için üzerine başka bir sayı veya kelime basma işine denir. 1. Dünya savaşının çıkması ve zorunlu tasarrufun başladığı bu dönemlerde
yeni pullar çıkarılamamış. Bunun yerine eldeki pulların fiyatları
değiştirilerek tekrar piyasaya sürülmüştür. Üstteki resimde sürşajlı pula bakıldığı zaman 4 para değerinde olan pul piyasaya 5 para olarak tekrar sunulmuş. Resimde ise İstanbul'da bulunan Çemberlitaş Sütunu var.
|
Rumeli Hisarı Osmanlı Pulu, 1914 (4) |
(4) Bu pul 1914 yılında bastırılan ilk İstanbul temalı pul serisinden. Pullar yurtdışında basılmaya başladıktan sonra pullar resimli ve daha çok İstanbul teması içermektedir. Üstteki gördüğünüz pul buna güzel bir örnektir.
|
İstanbul Genel Posta Ofisi Osmanlı Posta Pulu, 1913 (5) |
|
Erörlü ve Sürşajlı Osmanlı pulu, 1913 (5) |
(5) Üstteki iki resimde aynı posta pulunu görmektesiniz. Bu mavi renkteki posta pulunda, İstanbul'daki genel posta ofisinin resmi var. Bu pul serisi 1913 yılında basılmış. Fakat bunlardan biri normal basılmış. Diğeri ise hem sürşajlı hem de erörlü. Erör, değerli kağıtların basılmaları veya zımbalanmaları sırasında meydana gelen hatadır. İkinci posta pulunda erör olarak baskı kayması olmuş. Sürşaj olarak ise ayyıldız içinde hicri 1331 yılını kırmızı mürekkep ile basılmış. Yani bu 1913 yılına denk gelmekte. Tahminimce, erörlü posta pulunun kullanılması için basıldığı yıl ile tastiklenmiş.
|
Edirne Selimiye Camisi Osmanlı Pulu, 1913 (6) |
(6) Son resimdeki posta pulunda, Edirne Selimiye Camisi resmi bulunmakta. Dikkat ederseniz pul üzerinde "Andrinople" yazıyor. Edirne'nin eski ismi Andrinople olduğunu olduğunu öğrendim. Fransızca "Ottomanes Postes" yazısı dikkatinizi çekmiştir. (Osmanlı postası)
Osmanlı'da posta teşkilatı için yapılan bu çalışmalar günümüz
Türkiye'sinin
postacılık tarihini ve posta pullarının temelini oluşturtuğundan ayrı
bir önem teşkil etmektedir. Yalnız bu konuda kısıtlı kaynaklarımızın
olduğunu üzüntü içinde belirtmek isterim. Varsa bile internet üzerinden
bilgi paylaşımı pek olmamış. Bu nedenle bazı Osmanlı pulları hakkında
bilgileri öğrenmek için yabancı kaynakları araştırmak zorunda
kaldım.
*Pulların fotoğrafları kendi pul koleksiyonumdan alınmıştır.
Ben Yusuf Arslan. Kısaca Acı bir kahve tadında blogunun yazarı, yüksek mühendis, posta pulu koleksiyoncusu, pikapların çoğu tozlu raflara kaldırılsa da plaksever ve yeni yerleri gezip görmeyi seven biriyim. Daha Fazlası
PAYLAŞ
Pullar çok güzel. Çocukken pul koleksiyonum vardı. Sonra devam ettiremedim.
YanıtlaSilKeşke devam ettirseydiniz..
SilÇok güzel pullar Bende var böyle eski pullar şeker gibi bir teyze vardı o hediye etmişti halen saklıyorum bende :)
YanıtlaSilKoleksiyonu devam ettirin bence. Güncel pulları ptt'nin filateli.gov.tr sitesinden satın alabilirsiniz.
SilYusuf hocam bu pullar bende de var değeri varmı elimde daha başka Osmanlı pulları ingiliz pullarıda var
SilÇok değerli bir hobi. Pullar da ne güzelmiş. Kutluyorum kolleksiyon merakın olduğu için Yusuf oğlum :)
YanıtlaSilTeşekkür ederim. Pul koleksiyonculuğunun sadece birkaç pul biriktirme işi olmadığını düşündüğümden bu yazıyı yazdım. Pullar bize döneminin koşullarıdan, olaylarından adeta bilgiler verir. Hikayelerini araştırırken tarihi de öğrenmiş oluyorsun. Güncel pullar için de yaşadığımız dönemi not defteri tutuyormuşuz gibi anı biriktirmiş oluyoruz. Bu bize iki türlü kazanç sağlamış oluyor. :) Vakit alan bir uğraş da değil..
Silyusuf kardeşim ben 44 yaşındayım ilk okul çaglarımda pul koleksyonu yapmaya başladım tabi cocukluk yaşları o dönemlerde aldıgım pulları şimdi senin paylaşımlarında gördüm anlayamadıgım benim elimde olan pullar sahte pullarmı yoksa odönem basılan hatıra pullarmı nasıl anlarım yardım edermiisin
YanıtlaSilMerhabalar, mail adresinize gerekli açıklamaları yaptım. Hatta iki tane pul kataloğu arşivi yapan yabancı sitenin linki gönderdim. Buradan pulların gerçek olup olmadığını teyit edebilirsiniz.
Silposta pulları aşk tır tutkudur eylencedir sanattır eylencedir sosyallaşmaktır meraktır geçmişin ve bütün güzel anlarların olduğu belgedir
YanıtlaSil